Sa patuloy na pagtutok ng publiko sa kaso ni dating Pangulong Rodrigo Duterte sa International Criminal Court (ICC), muling uminit ang usapan matapos maging viral ang panayam kay Atty. Kristina Conti, ICC assistant to counsel, kung saan tinalakay niya ang posibleng paraan para muling makapaghain ng apela ang kampo ng dating pangulo para sa tinatawag na “interim release.”

Hindi man ito garantiya, malinaw na ang kanyang paliwanag ay nagbigay ng panibagong direksyon—at kontrobersiya—sa diskusyon. Lalo na’t ang sinasabing posibleng kondisyon ay hindi simpleng hakbang na maaaring gawin nang basta-basta.

At kung totoo nga, maaaring ito ang pinakamabigat na desisyong kailangang pag-isipan ng pamilya Duterte.

Ano ba ang Interim Release at Bakit Ito Mahalaga sa Kampo ni Duterte?

Ayon sa kampo ng dating pangulo, ang interim release ay isang uri ng pansamantalang kalayaan kung saan papayagan si Duterte na manatili sa Pilipinas habang dinidinig ang kaso sa ICC. Kapag may hearing, lilipad lamang siya papuntang The Hague at babalik din agad kapag tapos na.

Sa unang tingin, hindi ito imposibleng ayusin. Wala ring bench warrant mula sa ICC ang nangangailangan na makulong siya habang bukas ang imbestigasyon. Ngunit dalawang beses nang tinanggihan ng ICC Chamber ang apela ng kanyang legal team.

At ayon kay Atty. Conti, may dahilan kung bakit mahirap itong maaprubahan: ang usaping kapangyarihan.

“Kailangan nilang patunayan na wala na silang kapangyarihan.”

Ito ang pahayag ni Atty. Conti na naging sentro ng kontrobersiya. Ayon sa kanya, para seryosong ikonsidera ang panibagong apela ng kampo ng dating pangulo, kailangang maliwanag sa ICC na wala nang kakayahan ang pamilya Duterte na maimpluwensyahan ang kaso o ang mga taong sangkot dito.

Sa madaling salita: ang kapangyarihan ang problema.

Hindi dahil pinipilit nitong palabasing may ginagawang masama ang sinuman—kundi dahil bahagi ito ng standard na criteria ng ICC. Kailangan nilang makita na walang posibleng pressure, impluwensya, o panganib sa mga testigo, pamilya ng biktima, o sa mismong proseso.

At ayon kay Conti, isa sa pinakakonkretong paraan upang mapatunayan ito ay kung magbibitiw sa mga posisyon ang mga miyembro ng pamilya Duterte.

Isang Kondisyong Hindi Inaasahan

Hindi marami ang prepared marinig ito—na ang posibilidad ng pansamantalang kalayaan ay maaaring umasa sa isang hakbang na kasing bigat ng pagbibitiw sa lahat ng posisyong hawak sa gobyerno.

Batay sa paliwanag ni Atty. Conti, hindi ito requirement na isinulat sa batas. Hindi rin ito pormal na hiling ng ICC. Ito ay isang legal reality: kung ang grounds para sa interim release ay kakulangan ng kapangyarihan o impluwensya, dapat may malinaw na ebidensyang sumusuporta rito.

At kung mananatili sa posisyon si Vice President Sara Duterte, Rep. Paolo Duterte, Mayor Baste Duterte, at iba pang kaanak sa opisina, maaaring mahirapan ang kampo na patunayan ito.

Posible ba talagang gawin ito ng pamilya Duterte?

Ito ang tanong na bumabagabag sa maraming nagmamasid.

Handa ba ang mga Duterte na iwan ang kani-kanilang posisyon para kay dating Pangulong Duterte? Sakripisyong politikal ba ito na realistiko? O isang kondisyong hindi kailanman lubusang maisasagawa?

Sa ngayon, walang indikasyon mula sa pamilya na plano nilang gawin ang hakbang na ito. Walang kumpirmasyon, walang anunsyo, at walang pahiwatig na posibleng pag-uusapan nila ito.

Kung gayon, maaaring mananatiling teoretikal ang naturang posibilidad.

Bakit dalawang beses nang tinanggihan ng ICC ang apela?

Ayon sa mga paliwanag ni Atty. Conti, tatlong pangunahing puntos ang tinitingnan ng ICC sa pag-apruba ng interim release:

Flight risk – May posibilidad bang hindi magpakita sa mga hearing?

Risk of interference – May kapangyarihan bang makaapekto sa proseso, mga testigo, o sa mga nagre-report?

Risk of committing further acts – May panganib bang maulit ang mga alegasyon kung papayagang makauwi?

Ang tatlong ito—na bahagi ng standard assessment ng ICC—ay hindi tiyak na natutugunan ng kampo ng dating pangulo.

Hindi dahil may kasalanang pinapatunayan, kundi dahil may mga salitang binitawan at aksyong naganap sa nakaraan na maaaring bigyang-kahulugan ng ICC bilang indikasyon ng impluwensya, panganib, o kakayahang makialam.

At ayon sa panayam, mahirap nang burahin ang ilan sa mga iyon. Nakasulat na, narinig na, nalaman na.

Dalawang Hearing Kada Taon, 8–10 Taon na Kaso

Isa pang mahalagang punto sa mga usapan: tinatayang aabot ng walo hanggang sampung taon ang buong proseso ng kaso.

At dahil dalawang beses lamang kada taon ang hearing, pinaniniwalaang magiging mabagal ang pag-usad nito—lalo na kung walang interim release.

Sa ganitong konteksto, mauunawaan kung bakit patuloy ang pagsisikap ng kanyang legal team para maaprobahan ang pansamantalang kalayaan.

Anong Mangyayari Kapag Nagpatuloy ang Apela?

Pwedeng magsumite muli ng panibagong apela ang kampo ni Duterte. Hindi sila pinipigilan. Ngunit ayon kay Conti, kinakailangang may bagong facts—hindi lamang pag-uulit ng mga naunang argumento.

At dito pumapasok ang konsepto ng kawalan ng kapangyarihan.

Kung may malaking pagbabago sa political landscape, maaari raw itong magbukas ng pinto para sa mas positibong pagtingin ng ICC.

Ngunit Ano ang Tunay na Kahulugan Nito?

Isang bagay ang malinaw: hindi basta-basta ang laban na kinakaharap ng dating pangulo. At hindi basta-basta ang magiging epekto ng anumang desisyong gagawin ng kanyang pamilya.

Kung susundin ang tip na ibinahagi ni Atty. Conti, maaaring magkaroon ng bagong pagkakataon ang kampo ni Duterte sa usapin ng interim release. Pero kapalit nito ay isa sa pinakamabibigat na politikal na hakbang na maaaring gawin ng isang political family.

Kaya ang malaking tanong: handa ba sila?

Sa ngayon, walang malinaw na sagot.

Pero sigurado, habang dumarami ang lumalabas na impormasyon at lumilinaw ang mga posibleng landas, lalo lamang tumitindi ang pag-aabang ng publiko sa magiging susunod na galaw ng pamilya Duterte.