Trahedya sa Silliman University Medical Center: Paano Namatay si Baby Nathan Lagunaero?

Ang kwento ni Baby Nathan, tatlong buwang gulang, ay hindi lamang isang trahedya—ito ay isang masalimuot na paglalantad sa mga pagkukulang ng sistemang pangkalusugan. Ang nangyari sa kanya ay sumasalamin sa malaking isyu: kapag pera ang nauuna kaysa sa buhay, sino ang natatalo?

Simula ng Kuwento: Ang Unang Pagsubok

Hindi man lang nagsimula ang lahat nang bigla. May sakit si Nathan—ubo na tumatagal, may pag-aalala ang kanyang ina. Agad nila siyang dinala sa Bais District Hospital sa Negros Oriental, kung saan sinabing walang masyadong kagamitan ang ospital para poprotektahan siya sa mas seryosong kondisyon. Sa simpleng paliwanag, “kulang kami sa tool,” mas pinili nila na ilipat ang bata sa isang ospital na kilala sa Dumaguete City: ang Silliman University Medical Center, isang mataas na antas na pribadong institusyon.

Pagdating sa Silliman Hospital: Pasilidad, Huwag Mahuli

Pagdating pa lamang ni Baby Nathan sa una’t tinaguriang “isang hakbang na pataas” sa serbisyong medikal, nagbago agad ang tono. Ang inaasahan sana’y maagap na konsultasyon at gamutan—ngunit, sa halip, humiling ang ospital ng down payment na ₱10,000 bago magsimulang magbigay ng anumang pangunahing medikal na serbisyo. Ang bata ay nasa agrabyadong kalagayan—“agaw ang hininga,” sabi ng mga saksi—pero ang prioridad ng institusyon? Perang hindi pa natatanggap.

Sa mga sandaling iyon, ang silid ng ER ay tila naging palitan ng pera kaysa palitan ng buhay. Naroon si Baby Nathan, may lumalalim na ubo, pero ang tugon? “Deposit muna bago magamot.” Hindi ba’t ito mismo ang salungatan sa Republic Act 10932 (Philippine Medical Care Act)? Ngunit tila hindi nila ito pinansin. Ang kagyat na pangangailangan ni Nathan ay inilagay lamang sa ilalim ng mortgage na pang-pinansyal.

Matinding Paratang: Paghiwa sa Paa, Para sa Ugat?

Ayon sa pamilyang malapit kay Nathan, doktor at nurse sa Silliman Hospital umano’y naghirap hanapin ang ugat ng sanggol para sa IV line. Dahil paulit-ulit na hindi matagpuan, narinig daw ang sinabi: “hiwaan natin ang paa para sa ugat.” Dalawang beses umano silang gumupit ng sugat sa maliit na paa ni Nathan—at hindi man lang ito nailigtas sa kanila.

Isang napakasakit na senaryo: isang sanggol na umiiyak, humihilik ng tuwid na lunas, ngunit sa kapalit ng masakit at walang kwentang mga sugat sa paa. Tinanong ng pamilya: kung may mas angkop na ospital sa Dumaguete, bakit kailangan pang ituloy ang pamamaraan na ito?

Pagpapalipat sa Pampublikong Ospital: Huli na ang Lahat

Makalipas ang ilang sandali, matapos ang pagkabigo sa paghahanap ng ugat at ang nananatiling pagkaantala, ipaklaim umano ng ospital na ililipat si Nathan sa Provincial Hospital ng Negros Oriental—ang pampublikong ospital. Doon, tila naging maginhawa ang proseso: agad silang ginamot, nahanap ang ugat, at naipasok agad ang dextrose.

Ngunit iminungkahi na para sa sanggol, huli na. Limang minuto matapos itong maiambag, namatay si Nathan—ang inang walang humpay ang paghikbi, tanong sa hangin: “Bakit hindi agad nangyari ito?”

Ang Modelo ng “No Deposit, No Admission”

Ang kwento ni Nathan ay hindi natatangi. Ito ay isang malalim na sugat sa katotohanan na marami ang nakakaranas: ang “No Deposit, No Admission” na modelong ginagawa ng ilang pribadong ospital kahit sa emergency. Ayon sa batas, lahat ng emergency patients ay dapat bigyan ng paunang lunas—hindi siya dapat pinahinto dahil lang sa kakulangan ng pera. Ngunit sa praktikal na buhay, ang papel kong puwedeng gamiting “down payment” ay madalas siyang maging tulak, hindi tulay, sa tamang atensyon.

Sa pagkakataong ito, pinaslang si Nathan hindi dahil sa bihirang sakit kundi dahil sa isang sistemang nagpapakita ng mas malaki ang bilang ng papel kaysa buhay.

Hindi Lang Isang Guro

Ang kaso ni Nathan ay indibidwal, pero nakaugat ito sa mas matibay na ugat ng problema:

Pag-abuso sa Emergency Policy: Matagal nang batas na magkaloob ng lunas sa mga emergency—pero bakit parang may loophole kapag pera ang hinihingi?

Kulangan sa Regulasyon: May accountability ba ang mga ospital? Kailan pati puro walk-in emergency referral na lang ang daan?

Predictive Bias: Sa mga oras na may sanggol ang nangangailangan, bakit mas importante ang pera?

Panawagan para sa Aksyon

Nakikita ng pamilya ang pangangailangan ng agarang aksyon. Hindi sapat ang paghingi ng tawad. Narito ang ilang rekomendasyon:

Imbestigasyon mula sa DOH at PRC
Kailangang suriin ang buong pangyayari—sa ospital at mga isinumiteng record. Ang mga resulta’y kailangang maging publikong impormasyon para sa transparency.

Legal at Disiplinaryong Parusa
Kung may napatunayang kapabayaan, dapat magkaroon ang mga sangkot ng kaukulang disiplina—suspensyon o pagkakakansela ng lisensiya ng mga doktor/nurse na nabigo.

Reporma sa Batas at Implementasyon
Kailangang palakasin ang polisiya na nakatala sa RA 10932—at tiyakin na may monitoring at arbitration mechanism na mabilis umaksyon.

Suporta sa Pamilya
Dapat mabigyan sila ng legal at pinansyal na tulong—hindi lang sa pangalan ng proseso, kundi para bang “may kabayaran ang kanilang naranasan.”

Pagpapanatili ng Kamalayan
Kailangang maging malinaw sa publiko: kahit pribadong ospital, hindi means privatized access. Kailangang bigyan ng lutang ang mga karapatan ng pasyente sa ospital—kahit pa walang wowerya sa pera.

Panawagan sa Publiko at Media

Mahalaga ang suporta ng publiko. Sa tulong ng social media, panonood ng balita, at impormasyon ng bawat mamamayan, maaaring matulungan ang mga awtoridad upang:

tutukan ang kaso at ibahagi ang karanasan para maging adbokasiya laban sa abuso sa medikal na sistema,

magbigay ng moral at pinansyal na suporta sa pamilya,

at maging daan upang hindi na maulit ang trahedyang tulad ng natamo ni Baby Nathan.

Wag Maawa, Kumilos

Hindi sapat ang simpatya. Kailangang may aksyon:

Mag-sign ng petisyon para sa pagbabago sa patakaran,

Makipag-ugnayan sa mga non-profit org na tumutulong sa medical negligence,

Ibahagi ang kwento upang maraming makaalam.

Sa ganoong paraan, hindi lang si Baby Nathan ang maaalala—sila ang magsisilbing mitsa ng isang malawakang reporma.