Madilim pa ang paligid sa aming baryo sa Batangas, pero gising na gising na ang diwa ko. Ako si Mang Ruben, animnapu’t limang taong gulang, biyudo, at isang dating magsasaka na ngayon ay namamasukan na lang bilang katiwala sa isang rest house. Nanginginig ang mga kamay ko sa sobrang excitement habang isinusuot ko ang aking Barong Tagalog. Ito ‘yung barong na isinuot ko pa noong ikinasal kami ng yumaong asawa ko, tatlumpung taon na ang nakararaan. Medyo naninilaw na ito at masikip na sa tiyan, pero tiniyak kong plantsadong-plantsado at mabango. Ngayon kasi ang araw ng kasal ng kaisa-isa kong anak na si Lester.

Si Lester ang aking “Junior,” ang aking pag-asa. Mula nang mamatay ang nanay niya sa panganganak, itinaguyod ko siya mag-isa. Wala akong hindi ginawa para sa kanya. Nagkalabaw ako sa init ng araw, nangalakal ng bote at dyaryo, at namasukan bilang kargador. Lahat ng hirap, tiniis ko mapagtapos lang siya sa kursong Architecture sa Maynila. At nagbunga naman. Naging matagumpay siyang Arkitekto, nakapagtrabaho sa malaking kumpanya, at ngayon ay ikakasal na sa anak ng isang mayamang negosyante, si Tiffany.

Medyo naging mailap si Lester mula nang umasenso. Bihira na siyang umuwi sa probinsya. Kapag tumatawag ako, laging nagmamadali. “Tay, busy ako, padalhan na lang kita ng pera,” ang lagi niyang linya. Masakit, pero iniintindi ko. Sabi ko sa sarili ko, ganyan talaga kapag mayaman na, maraming inaasikaso. Nang ibalita niyang ikakasal na siya, halos lumundag ang puso ko sa tuwa. “Tay, sa Manila Hotel ang reception. Pumunta ka ha, pero ‘wag ka nang magsama ng mga kapitbahay, exclusive lang,” bilin niya.

Para makapunta sa Maynila at may maibigay na regalo, isinanla ko ang kaisa-isa kong natitirang lupa—ang lupa kung saan nakatayo ang aming lumang bahay. Nakuha ko ito ng dalawandaang libo. Inilagay ko ang pera sa isang passbook. Ito ang regalo ko sa kanya. Pang-start up nila ng asawa niya. Wala akong tinira para sa sarili ko. Ang mahalaga, makita kong masaya ang anak ko.

Mahaba ang biyahe papuntang Maynila. Siksikan sa bus, mainit, at maalikabok. Pero hindi ko ininda ang pagod. Pagdating ko sa hotel, hinarang pa ako ng guard dahil sa luma kong sapatos at medyo gusot na pantalon, pero nang ipakita ko ang imbitasyon, pinapasok din ako. Napakaganda ng lugar. Ang mga chandelier ay kumikislap na parang mga bituin. Ang mga bisita ay amoy mayaman, puro English ang salitaan, at ang mga gown at suit ay halatang designer brands.

Hinanap ko si Lester. Nakita ko siya sa gitna, napakagwapo sa kanyang puting tuxedo. Katabi niya si Tiffany na napakaganda rin. Lalapit sana ako para yumakap, pero senenyasan ako ni Lester na huwag lumapit. Lumapit sa akin ang wedding coordinator. “Sir Ruben, mamaya na po kayo lumapit sa couple. May program po tayo. Upo muna kayo sa assigned seat niyo.”

Sinunod ko siya. Hinanap ko ang pangalan ko. Inikot ko ang Presidential Table. Naroon ang mga magulang ni Tiffany—sina Don Alfonso at Doña Margarita. Pero wala ang pangalan ko. “Baka nasa VIP table,” isip ko. Hinanap ko sa mga mesa ng mga ninong at ninang. Wala rin. Kinabahan na ako. Baka nakalimutan ako? Baka wala akong upuan?

Nilapitan ko ulit ang coordinator. “Miss, saan po ako uupo? Ako po ang Tatay ng groom.” Tiningnan ako ng coordinator nang may halong awa at alanganin. “Ah… Sir Ruben… dito po kayo.”

Dinala niya ako sa pinakadulong bahagi ng ballroom, malapit sa pinto ng kusina at CR. Doon, walang mesa. Walang upuan na may ribbon. Ang nandoon ay isang malaking, kulay asul na basurahan na pang-industriya. May nakadikit na bond paper sa harap nito. Nakasulat sa pentel pen:

“RESERVED FOR: TATAY RUBEN”

Natigilan ako. Parang binuhusan ako ng malamig na tubig. Tiningnan ko ang coordinator. “Miss… nagkakamali ka yata. Basurahan ‘to eh.”

Yumuko ang coordinator. “Sorry po, Sir. Utos po ni Sir Lester at Ma’am Tiffany. Part daw po ng program.”

Bago pa ako makapagsalita, biglang nagdilim ang mga ilaw at bumukas ang spotlight sa direksyon ko. Narinig ko ang boses ni Lester sa mikropono.

“Ladies and gentlemen! Welcome to our wedding! Before we eat, we have a special surprise prank! Tingnan niyo po sa likod!”

Lahat ng bisita ay lumingon sa akin. Nakatutok sa akin ang camera at naka-project ang mukha kong gulat na gulat sa malaking screen sa stage.

“Meet my Dad, Mang Ruben!” sigaw ni Lester habang tumatawa. “Tay, since sanay ka naman sa bukid at sa dumi, diyan ka muna sa special seat mo! Sa basurahan! Hahaha! Joke lang Tay! Smile ka naman diyan! For the vlog ‘to! Say hi to our subscribers!”

Nagtawanan ang mga bisita. Ang mga kaibigan ni Tiffany ay naghagikgikan. “Oh my God, ang funny ni Lester! Ang sport naman ng Dad niya!” sabi ng isa. Si Tiffany ay tumatawa rin habang kumukuha ng video sa kanyang cellphone.

Nanigas ako sa kinatatayuan ko. Ang mga binti ko ay nanghina. Ang anak ko… ang batang pinalaki ko nang may dangal… ginawa akong katatawanan sa harap ng daan-daang tao? Ang basurahan? Dito niya ako pauupuin? Para sa ano? Sa likes? Sa views?

Lumapit si Lester sa akin, kasama ang cameraman. “Tay, anong reaction mo? Bakit ka umiiyak? Ang KJ mo naman! Joke lang ‘to! Sige na, upo ka na sa ibabaw ng basurahan para matapos na ang prank!”

Tinitigan ko ang anak ko. Hinanap ko ang batang tinuruan kong magmano, magsabi ng po at opo, at rumespeto sa kapwa. Wala na siya. Ang nasa harap ko ay isang estranghero na nilamon na ng kasikatan at kayabangan.

“Lester…” garalgal ang boses ko. “Anak… pinagbihisan ko ito. Isinanla ko ang lupa natin para makapunta dito. Tapos… basurahan ang ibibigay mo sa akin?”

“Tay naman! Huwag ka ngang madrama! Syempre pagkatapos ng video, ililipat ka na namin sa table. Content lang ‘to! Alam mo naman ang social media ngayon, kailangan ng gimmick! Huwag kang OA!” sagot ni Lester na may halong inis. “Upo na, dali!”

Tinulak niya ako nang bahagya papunta sa basurahan. Muntik na akong matumba. Doon na naputol ang pisi ko. Ang sakit na nararamdaman ko ay naging galit. Galit hindi para sa sarili ko, kundi para sa dignidad ng pagiging ama.

Inayos ko ang aking barong. Pinunasan ko ang aking luha. Kinuha ko ang mikropono mula sa kamay ni Lester nang hindi niya inaasahan.

“Sandali,” sabi ko. Ang boses ko ay mahina pero madiin, sapat para tumahimik ang buong ballroom.

“Tay, anong ginagawa mo? Akin na ‘yan!” bulong ni Lester.

“Huwag,” sabi ko. Humarap ako sa mga bisita. Humarap ako kay Don Alfonso at Doña Margarita na nakaupo sa presidential table, mukhang naguguluhan at hindi natutuwa sa nangyayari.

“Magandang gabi sa inyong lahat,” panimula ko. Nanginginig ang kamay ko pero pinilit kong maging matatag. “Ako si Ruben. Tatay ni Lester. Magsasaka lang ako. Hindi ako mayaman. Hindi ako sikat. Pero pinalaki ko ang anak ko nang mag-isa. Noong sanggol siya, ako ang nagpapalit ng lampin niya. Noong nag-aaral siya, ako ang nagbubuhat ng sako ng bigas sa palengke para may pambaon siya. Noong pumasa siya sa board exam, ako ang pinakamalakas na pumalakpak.”

Tiningnan ko si Lester. Namumutla na siya.

“Anak, akala ko, dinala mo ako dito para saksihan ang tagumpay mo. Akala ko, proud ka sa akin. Pero ngayon, naintindihan ko na. Para sa’yo, ang halaga ko ay katumbas lang ng basurang ito. Ginawa mo akong payaso para sumikat ka.”

“Tay, stop it!” sigaw ni Tiffany. “You’re ruining our wedding!”

“Ruining?” ngumiti ako nang mapait. “Ang kasal na ito ay sira na bago pa man magsimula dahil wala itong pundasyon ng respeto. Kung nagagawa niyong bastusin ang magulang na nagbigay sa inyo ng buhay, paano pa kaya ang ibang tao?”

Kinuha ko ang passbook sa bulsa ko. “Lester, ito sana ang regalo ko. Dalawandaang libo. Galing ‘yan sa pagsasanla ng kaisa-isa nating lupa sa probinsya. Ang lupang kinalakihan mo. Ang lupang pinaglibingan ng nanay mo. Ibinenta ko ang lahat para may maibigay ako sa’yo ngayon. Para hindi ka mapahiya sa mayaman mong asawa.”

Nanlaki ang mga mata ng mga bisita. Narinig ko ang singhap ng ilan.

“Pero,” itinuloy ko, “sa nakita ko ngayon, hindi mo ito kailangan. Mayaman ka na. Sikat ka na. At higit sa lahat, wala kang respeto. Kaya ito…”

Pinunit ko ang withdrawal slip na nakasepit sa passbook at ibinalik ang passbook sa bulsa ko.

“…ang perang ito ay gagamitin ko na lang para tubusin ang lupa. Uuwi ako sa probinsya. Doon, kahit mahirap kami, marunong kaming rumespeto ng tao. Doon, ang mga anak, nagmamano sa magulang, hindi ginagawang content sa basurahan.”

Humarap ako kay Don Alfonso. “Pare, pasensya na po kayo. Hindi ko pinalaking ganito ang anak ko. Siguro, kinain na siya ng sistema ng mundo niyo. Iiwan ko na siya sa inyo.”

Ibinalibag ko ang mikropono sa sahig. Ang tunog nito ay umalingawngaw na parang kulog. Tumalikod ako at naglakad palabas. Walang nagsalita. Walang pumigil sa akin. Rinig ko lang ang hikbi ni Lester, hindi ko alam kung dahil sa hiya o pagsisisi.

Habang naglalakad ako sa hallway palabas ng hotel, may narinig akong mabilis na yabag na sumusunod sa akin.

“Mang Ruben! Sandali!”

Lumingon ako. Si Don Alfonso. Hinihingal ang bilyonaryo.

“Pare,” sabi niya, “Huwag kang umalis nang ganito.”

“Don Alfonso, nakakahiya po. Uuwi na lang ako,” sagot ko.

“Hindi,” matigas na sabi ni Don Alfonso. “Ang anak mo ang nakakahiya. Ang ginawa niya ay walang kapatawaran.” Kinuha ni Don Alfonso ang kanyang cellphone at may tinawagan. “Hello, HR? Si Don Alfonso ito. I-draft niyo ang termination letter ni Architect Lester Santos. Effective immediately. Ayoko ng empleyado na walang respeto sa magulang. Tanggalin din siya sa listahan ng mga mana ko.”

Nanlaki ang mata ko. “Don Alfonso, huwag naman po. Anak ko pa rin siya.”

“Ruben, kailangan niyang matuto,” sagot ng Don. “Masyado siyang naging kampante. Masyado siyang yumabang. Kung hahayaan natin ito, lalo lang siyang magiging masama. At tungkol sa lupa mo…”

Kumuha ng checkbook si Don Alfonso. Nagsulat siya at iniabot sa akin.

“Isang milyon,” basa ko.

“Tubusin mo ang lupa mo, Ruben. At gamitin mo ang sobra para mag-enjoy sa buhay. Huwag mo nang isipin ang anak mo. Hayaan mong maranasan niya ang hirap na dinanas mo para malaman niya ang halaga ng bawat butil ng kanin.”

Tinanggihan ko noong una, pero nagpumilit siya. “Regalo ko ito sa’yo bilang isang ama sa kapwa ama. Saludo ako sa’yo.”

Umuwi ako sa probinsya nang gabing iyon. Masakit ang loob ko, pero magaan ang pakiramdam ko. Nabawi ko ang lupa.

Ang nangyari kay Lester? Kumalat ang video ng ginawa niya—hindi yung prank video na gusto niya, kundi ang video ng speech ko na kinunan ng isang bisita. Nag-viral ito. Binash siya ng buong Pilipinas. Tinawag siyang “Walang Kwentang Anak.” Dahil sa negative publicity, tinanggal siya sa trabaho. Ang mga kliyente niya ay nag-back out.

Si Tiffany naman, dahil sa kahihiyan, ay nakipaghiwalay sa kanya matapos lang ang ilang buwan. Nalaman ko na lang na nagtatrabaho na ngayon si Lester bilang staff sa isang fast food chain, malayong-malayo sa buhay na pinangarap niya. Minsan, tumatawag siya, umiiyak, humihingi ng tawad.

“Tay, patawarin mo ako. Ang tanga ko.”

“Pinatawad na kita, anak,” sagot ko sa telepono. “Pero ang tiwala at respeto, hindi ‘yan parang switch ng ilaw na pwedeng buksan-sara. Kailangan mong paghirapan ‘yan. Matuto ka sa pagkakamali mo.”

Hanggang ngayon, nasa probinsya ako. Payapa. Masaya. At si Lester, patuloy na natututo sa paaralan ng buhay—ang paaralan kung saan walang ‘prank’, kundi totoong hirap at totoong karma.

Ang aral? Huwag na huwag mong gagawing biro ang dignidad ng ibang tao, lalo na ng iyong mga magulang. Dahil sa huli, ang basurang itinapon mo sa kanila ay babalik at babalik din sa mukha mo. Ang “OA” na reaksyon na sinasabi nila ay ang sigaw ng isang pusong nasaktan ng sobra. Respeto ang pinakamahalagang yaman na hindi nabibili ng salapi.

Kayo mga ka-Sawi, kung kayo si Mang Ruben, mapapatawad niyo ba agad si Lester? Sa tingin niyo, tama lang ba ang ginawa ni Don Alfonso na tanggalan siya ng trabaho at mana? Mag-comment sa ibaba at i-share ang kwentong ito para magsilbing babala sa mga anak na nakakalimot! 👇👇👇