Isang makabagbag-damdaming eulogy ang ibinahagi ng kilalang manunulat at kapwa National Artist na si Ricky Lee para sa yumaong Superstar na si Nora Aunor, sa ginanap na state necrological service noong Martes, Abril 22, sa Metropolitan Theater sa Maynila.

Si Ricky Lee, na siyang utak sa likod ng script ng isa sa mga pinaka-iconic na pelikula ni Nora Aunor—ang Himala—ay isa sa mga matalik na kaibigan at tagahanga ng Superstar. Sa kanyang talumpati, inalala ni Lee kung paano binago ni Nora ang industriya ng pelikula sa Pilipinas sa pamamagitan ng kanyang di-mapapantayang talento, tapang, at pagiging totoo sa sarili.

Ipinahayag ni Lee na si Nora ay hindi basta artista lamang—isa siyang tunay na rebolusyonaryo sa mundo ng sining. Hindi siya sumunod sa nakasanayang pamantayan ng kagandahan sa showbiz, kung saan karaniwan ay kinikilala lamang ang mga mapuputi, matangkad, at may kanluraning anyo. Sa halip, binuksan ni Nora ang pintuan para sa mas maraming uri ng representasyon sa pelikula—isa siya sa mga unang tumindig upang ipaglaban ang ganda at katotohanan ng karaniwang Pilipina.

“Rebelde si Guy,” ani Lee. “Sa loob ng pitong dekada ay nilabanan niya ang status quo. Binago niya ang kolonyal na pagtingin na nagsasabi na mapuputi at matatangkad ang maganda sa puting-tabing. Ginampanan niya ang papel ng babae na palaban at makatotohanan… marami siyang binasag at binagong paniniwala…”

Bukod sa kanyang pagiging makapangyarihang artista, inalala rin ni Lee kung paano naging simbolo si Nora para sa mga manggagawang Pilipino sa ibang bansa. Aniya, maraming overseas Filipino workers, partikular na ang mga domestic helper, ang humahagulgol sa tuwing nasisilayan ang Superstar sa telebisyon o pelikula. Naitanong nga raw ni Lee sa kanyang sarili kung ano ang dahilan sa likod ng ganitong emosyonal na koneksyon ng masa kay Ate Guy.

Ang sagot, ayon sa kanya, ay simple pero malalim: “Nakikita nila ang sarili nila sa kanya.” Isa si Nora sa iilang artistang tunay na nakatawid sa puso ng sambayanan—hindi dahil sa kanyang ganda o estado, kundi dahil sa kanyang pagiging totoo, matatag, at walang bahid ng pagpapanggap.

Matapos ang necrological service, dinala ang mga labi ng Pambansang Alagad ng Sining sa kanyang huling hantungan sa Libingan ng mga Bayani sa Taguig. Isang nararapat na parangal para sa isang artistang hindi lamang naging bahagi ng kasaysayan ng pelikulang Pilipino, kundi siyang humubog sa kung paano ito umunlad at naging mas inklusibo.

Ang pagpanaw ni Nora Aunor ay hindi lamang pagkawala ng isang artista; ito ay pag-alis ng isang institusyon—isang tinig ng masa, isang lakas ng loob sa harap ng diskriminasyon, at isang simbolo ng tunay na Pilipinang matatag.

Sa kanyang alaala, mananatili ang inspirasyon na iniwan niya. Isang paalala na ang sining ay dapat sumalamin sa katotohanan, at ang kagandahan ay hindi nasusukat sa kulay o taas, kundi sa lalim ng damdaming naipapahayag.