Grabe! Ang mga pahayag ni Leila de Lima sa kanyang prison diary ay pinaniniwalaang maaaring magpagalaw ng mga kasong dati nang nais itikom!

Tahimik ngunit matatag ang mga araw ni dating Senadora Leila de Lima sa loob ng kulungan. Habang ang mundo sa labas ay patuloy sa ingay ng politika at media, siya nama’y patuloy sa pagsusulat—hindi lamang upang ipahayag ang kanyang damdamin, kundi upang dokumentuhin ang mga pangyayaring aniya’y kailanma’y hindi narinig ng publiko.

Ayon sa mga malapit sa dating senadora, daan-daang pahina na ang kanyang naisulat sa loob ng mga taon ng pagkakakulong—mga personal na repleksyon, tala ng mga pangyayari, at higit sa lahat, mga testimonya ng katiwalian, pananakot, at lantarang pang-aabuso ng kapangyarihan na hindi pa kailanman nailalabas sa publiko.

Isa sa mga pinakakontrobersyal na bahagi ng kanyang mga sulat ay ang paglalahad ng mga hindi ipinahayag na insidente sa loob ng gobyerno, kung saan sinasabing ginagamit ang kapangyarihan upang patahimikin ang mga kritiko, baluktutin ang hustisya, at patawan ng parusa ang mga taong hindi sumasang-ayon sa administrasyon.

“Ang tunay na laban ay hindi laban sa droga, kundi laban sa katotohanan,” aniya sa isa sa mga bahagi ng kanyang isinulat. “Kapag ang takot na magtanong ay naging mas malaki kaysa sa kagustuhang malaman ang totoo, doon tayo nagsisimulang mabulag.”

Inilarawan niya ang “organized na paninira” na umano’y isinagawa laban sa kanya—mula sa paglikha ng kwento ng pagkakasangkot sa illegal na droga, hanggang sa paggamit ng mga testigong umano’y pinilit o tinakot upang tumestigo laban sa kanya. Ilan sa kanyang mga entry ay tumutukoy rin sa partikular na mga opisyal na, ayon sa kanya, ay tumanggap ng pabuya kapalit ng pananahimik o pagkunsinti.

Bukod dito, isinulat rin niya ang kalagayan sa loob ng piitan—isang mundo raw ng pressure, takot, at kontrol. May mga sandaling, ayon sa kanya, tila ginagawang “leksyon” ang kanyang pagkakakulong upang takutin ang sinumang maglalakas-loob na kumontra sa makapangyarihan.

Ngunit sa kabila ng lahat ng ito, nanatili siyang lumalaban—hindi sa pamamagitan ng armas o sigaw, kundi sa pamamagitan ng panulat. Ang kanyang mga salita, bagama’t ikinukulong sa loob ng papel at tinta, ay naglalakbay sa labas ng piitan—patungo sa kamalayang publiko na unti-unting mulat sa mas malalim na katotohanan.

Ayon sa isa sa kanyang tagapayo, plano nilang isa-publiko ang piling bahagi ng mga sulat sa tamang panahon. Ngunit kahit wala pang pormal na paglathala, ilang bahagi ng kanyang mga isinulat ay nagsimulang kumalat sa ilang media circles—at agad itong nagdulot ng matinding reaksyon mula sa iba’t ibang panig.

Marami ang humahanga sa tapang ni Leila de Lima, ngunit marami rin ang nangangamba: Kung totoo ang mga isinulat niya, gaano kalalim at kalawak ang ugat ng katiwaliang kanyang tinutukoy?

Sa kasaysayan ng Pilipinas, ilang ulit nang napatunayan na ang panulat ay maaaring maging mas makapangyarihan kaysa sa bala. At sa kwento ni Leila de Lima, tila ang bawat pahina ng kanyang sulat ay nagsisilbing ebidensiya ng hindi lang personal na laban, kundi pambansang panawagan para sa hustisya at katotohanan.

Sa huli, habang siya’y nananatili sa loob ng kulungan, ang kanyang mga salita ang patuloy na lumalaya—at sa bawat taong nakakabasa, may muling nabubuhay na tanong: Hanggang kailan mananahimik ang katotohanan, kung ang nagsasabi nito ay nakakulong?