PASIMULA: Ang Sigaw ng Pagbabago at Galit sa Katiwalian

Ang kaldero ng pambansang pulitika ay tila kumukulo, at ang init nito ay nagmumula sa galit ng taong bayan laban sa talamak na korupsyon sa pamahalaan. Sa gitna ng malawakang kilos-protesta, isang mapanganib at nakakagulat na sitwasyon ang sumisiwalat: biglang nagsibaliktaran ang ilang maimpluwensyang kongresista at retiradong heneral laban sa administrasyong Marcos. Ang kanilang mga pahayag ay hindi na lamang simpleng hinaing; ito ay isang malinaw at mariing sigaw ng taong bayan na nananawagan ng agarang aksyon, transparency, at pananagutan. Ang serye ng mga pangyayaring ito ay nagpapahiwatig na ang pasensya ng mga Pilipino ay nauubos na, lalo na’t tila walang humpay ang mga anomalya at pandarambong sa kaban ng bayan. Ang titulong “NAKUPO! PBBM DELICADO na MATAPOS nagsi Baliktaran ang ilang Congressman at ilang retired Generals!” ay hindi na isang simpleng babala, kundi isang katotohanang sumasalamin sa lumalaking hidwaan at pagkadismaya sa loob mismo ng mga balwarte ng kapangyarihan.

ANG KAHILINGAN NG BAYAN: Anti-Political Dynasty Law Ngayon Na!

Isa sa pinakamalinaw at pinakamadiing panawagan ng mga nagpoprotesta ay ang pagpapatupad ng Comprehensive Anti-Political Dynasty Law. Ang mensahe ay simple ngunit makapangyarihan at may kagyat na tono: “Anti-political dynasty law now! Hindi kahapon, ngayon!” [00:20] Ang taong bayan ay naghihintay ng agarang sertipikasyon ng batas na ito bilang urgent—isang litmus test kung gaano kaseryoso ang pamahalaan sa paglilinis ng sistema at pagpapatupad ng tunay na reporma.

Hindi matatawaran ang halaga ng batas na ito. Ito ay nakatuon sa prinsipyong ang kapangyarihan ay hindi dapat minamana, kundi kailangang kitain sa pamamagitan ng tapat at dedikadong serbisyo sa tao [07:37]. Ang kawalan ng Batas Kontra-Dinastiya ay nagpapahintulot sa iisang pamilya na paulit-ulit na hawakan ang kapangyarihan, na nagbubunga ng kultura ng ‘entitlement,’ katiwalian, at, higit sa lahat, kawalan ng pananagutan. Bukod pa rito, may malaking utang ang pamahalaan sa taong bayan na dapat mabayaran agad: ang pagbawi sa mga nakaw na pera sa pamamagitan ng forfeiture cases [01:07] at ang pagpaparusa sa mga mambabatas at senador na sangkot sa korupsyon, kabilang ang pagsuspinde sa mga ito. Ang kailangan, ayon sa panawagan, ay maramdaman ng mga mandarambong ang ‘kamay na bakal’ ng batas [01:29], at hindi ang kaunting pagbabalik lamang ng perang ninakaw.

KRITIKAL NA PAGTATASA: Ang ‘Maliliit’ at ang ‘Malalaking Isda’

Ang pagkadismaya ng publiko ay lalo pang lumalim nang maglabas ng matinding pahayag si Retired General Ariel Kirobin, isang dating opisyal ng Philippine Marine Corps. Ayon kay Heneral Kirobin, bagama’t may ginagawang aksyon ang administrasyon ni PBBM, nananatiling hindi nasisiyahan ang mga Pilipino. Ang pangunahing punto ng kanyang kritisismo ay ang tila mayroong double standard sa pagpapatupad ng hustisya: Ang mga nakakasuhan at nakukulong ay tanging ang mga maliliit at ordinaryong sangkot sa mga anomalya, tulad ng sa flood control projects [02:15].

“Wala pa ring nahuhuling malaking isda o ‘yung mastermind mismo sa maanumalang proyekto ng bansa,” [02:29] diin ni Kirobin, kasabay ng pagbanggit sa usapin ng P100 bilyong budget insertion. Ang pahayag na ito ay nagpapahiwatig ng malaking pagdududa sa sinseridad ng pamahalaan na sugpuin ang korupsyon sa pinakamataas na antas—ang mga utak at may hawak ng kapangyarihan.

Ang sitwasyon ay lalong nagiging kritikal sa usapin ng ‘men in uniform’—ang mga pulis at militar. Tanong ni Kirobin: “Is it worth taking the risk?” [02:58] Ang malaking benepisyo na mawawala sa mga ito kung sila ay kikilos at kakampi sa taong bayan laban sa katiwalian ang nagpapahirap sa kanila na magdesisyon. Dagdag pa niya, hindi ang hanay ng kapulisan ang kalaban ng mga nagpoprotesta [03:33], dahil sila ay mga propesyonal at may sariling pag-iisip. Sa halip, ang dapat nilang bantayan ay ang mga kriminal at mandarambong na ginagamit ang opisina ng pagkapresidente. Idinagdag niya na ang pagtitipon at pagpapahayag ng mapayapa ay isang constitutional right [04:10] at ang permit ay para lamang sa pag-aareglo ng trapiko, hindi para sa pag-exercise ng karapatan.

ANG SIKRETO NG P97-BILYONG BUDGET INSERTION: Ang Hidwaan sa Loob ng Kapangyarihan

Ang pinakamasalimuot at nakakagulantang na isyu na lumabas ay ang usapin ng P97 bilyong “insertion” sa budget ng Department of Public Works and Highways (DPWH). Isiniwalat ni Congressman Saldivar (Saldi ko) ang mga detalye ng pambansang iskandalo, na nagpapahiwatig na tila hindi pa rin tumitigil si Ginoong Marcos sa pagkakaroon ng insertions [08:38] sa budget ng bansa.

Ang P97 Bilyon ay inilagay kunwari sa flood control projects, na ipinasok na sa National Expenditures Program [08:48]. Ngunit ang pagkakapasok ng pondo ay nag-ugat umano sa isang sindikato na kinasangkutan ni Marcos Jr. at Martin Romualdez, ayon sa mga alegasyon. Ang paraan ng pagpapatupad nito, kung saan dadaan sa small committee ang budget, ay nagpapahintulot sa kanila na buuin ang unified version bago pa ito pirmahan ni Marcos Jr. at maging batas [09:18].

Ang nakakabigla ay ang pagtatangkang itago ang pondo. Nagsimula ang matinding pagtatalo nina Marcos Jr. at Congressman Saldivar/Saldi ko dahil pinipilit ni Marcos na itago ang insertion sa budget ng DPWH. Ang resulta, magpapalaki ito sa budget ng DPWH hanggang P1.13 trillion—mas mataas pa sa budget ng edukasyon [10:18]. Ang plano ni Saldivar, sa kabilang banda, ay ilagay ito sa unprogrammed appropriations [10:39]. Bakit mahalaga ang lokasyon? Dahil sa unprogrammed appropriations, madi-delay ang SOP (standard operating procedure) ni Marcos, habang sa DPWH, maaari siyang kumuha ng cash advance sa mga contractors [10:47].

Hindi raw puwedeng maghugas-kamay si Marcos Jr. sa isyung ito, dahil ipinagmayabangan pa niya na binasa niya ang mahigit 4,000 pahina ng General Appropriations Bill of 2025 bago niya ito nilagdaan [09:38]. Ayon sa pagbubulgar, ang budget na ito ang “pinaka-corrupt, pinakasindikato” na kinatay, at alam ni Marcos Jr. ang kaniyang ginawa. Ang P97 Bilyon, o P8 Bilyon sa isang bahagi, ay kukunin umano niya agad ng 25% at didiskartehan nina Manny Bunuan [11:16], na nagpapahiwatig ng malaking pandarambong sa pondo ng bayan.

ANG HUSTISYA AT TRANSPARENSYA: Bakit Ayaw Mag-Live Stream?

Isa pang malaking utang ng pamahalaan sa taong bayan ay ang transparency [08:01]. Ang general rule ay dapat live streaming ang mga session, ngunit ang nangyayari ay tila ginagawa itong exception at mas pinipili ang executive session [01:40]. Ang pagtutol na i-implementa ang mga guidelines sa live streaming ay nagpapalabas ng matinding pagdududa: Ano ang pilit na tinatago ng mga mambabatas sa publiko? Ang kawalan ng transparency ay nagdudulot ng kalabuan, nagpapahina sa tiwala, at lalong nagpapatindi sa galit ng taong bayan.

KONKLUSYON: Ang Pagkakaisa Bilang ‘Tipping Point’

Ang sitwasyon ay malinaw. Ang administrasyong Marcos ay nakaharap sa isang malaking pagsubok sa gitna ng matitinding alegasyon ng korupsyon at ang matinding panawagan para sa isang Batas Kontra-Dinastiya. Ang pagkakaisa ng mga Pilipino ang susi upang magtagumpay ang laban kontra katiwalian. Ayon kay Heneral Kirobin, “We’re just waiting for the tipping point… Pagka nagkaisa tayo…” [02:41] Ang ‘tipping point’ na ito ay ang sandaling magkaisa ang taong bayan, ang civil society, at maging ang ‘men in uniform’, upang tuluyan nang ibagsak ang sistema ng pandarambong.

Ang mga seryosong akusasyon at ang pagbabago ng panig ng mga mambabatas at heneral ay nagpapakita na ang isyu ay hindi na lamang usapin ng pulitika, kundi usapin na ng moralidad, pananagutan, at kinabukasan ng bansa. Handa na ba ang mga Pilipino na abutin ang ‘tipping point’ at tuluyang ipatupad ang kamay na bakal ng batas laban sa mga kriminal na mandarambong? Ito ang katanungan na sasagutin ng bawat Pilipino sa mga susunod na araw, at ang kalalabasan nito ay tiyak na magbabago sa kasaysayan ng Pilipinas.