Sobrang shock! Mula sa pagpapakulong ng mga kriminal, naging siya mismo ang nakakulong—ang kwento ni Leila de Lima ay tila pelikula na puno ng twist!

Si Leila de Lima ay minsang itinuturing na haligi ng katarungan sa bansa. Bilang dating Chairperson ng Commission on Human Rights at naging Kalihim ng Department of Justice sa ilalim ng administrasyong Aquino, siya’y kilala sa kanyang matapang na paninindigan laban sa katiwalian, krimen, at pag-abuso sa karapatang pantao. Ngunit ilang taon lamang matapos ang kanyang pag-upo sa Senado, siya’y nauwi sa isang selda—kinasuhan ng pagkakasangkot sa ilegal na droga at tinaguriang “pinaka-kontrobersyal na preso sa modernong kasaysayan ng Pilipinas.”

Ano nga ba ang nangyari? Paano bumagsak ang isang dating matayog na opisyal sa ganitong kalagayan?

Ang kwento ni Leila de Lima ay hindi lamang kwento ng pagbagsak, kundi isa ring masalimuot na salaysay ng politika, paninindigan, at sistematikong pagbuwag sa kredibilidad ng isang kritiko ng kapangyarihan.

Simula ng Bangungot

Noong 2016, sa unang taon ng panunungkulan ng administrasyong Duterte, si Senadora de Lima ang naging isa sa pinakamatapang na boses na bumatikos sa kampanya laban sa droga—na umano’y nagdulot ng libo-libong extrajudicial killings. Sa kanyang mga privilege speech, hayagan niyang tinawag na “crime against humanity” ang mga patayan sa ilalim ng war on drugs. Hindi nagtagal, sinimulan siyang batikusin nang personal ng Pangulo, na sa harap ng publiko’y ibinunyag ang umano’y mga lihim ng senadora—kabilang na ang diumano’y koneksyon sa mga drug lord sa loob ng Bilibid.

Kasunod nito, sunod-sunod ang mga imbestigasyon, mga pagtestigo ng mga preso at dating tauhan, at sa huli, ang pagsasampa ng tatlong kasong kriminal laban sa kanya. Siya’y inaresto noong Pebrero 2017, at mula noon ay nanatili sa custodial facility ng PNP kahit pa walang hatol ang kanyang kaso sa mahabang panahon.

Ngunit sa kabila ng lahat ng ito, mariing itinanggi ni Leila de Lima ang mga paratang—itinuring niya ito bilang isang politically motivated persecution na layuning patahimikin siya at sirain ang kanyang kredibilidad bilang isang oposisyon.

Ang Laban mula sa Loob ng Piitan

Habang nakakulong, hindi tumigil si De Lima sa pakikibaka. Patuloy siyang sumulat ng mga resolusyon, liham, at talumpati na binabasa sa plenaryo ng Senado. Ginamit niya ang kanyang panulat upang ipagpatuloy ang laban para sa karapatang pantao at demokrasya. Sa kabila ng pagkakakulong, nananatili siyang simbolo ng paninindigan sa mata ng kanyang mga tagasuporta—isang “prisoner of conscience.”

Sa mga sumunod na taon, unti-unting nabasag ang integridad ng mga paratang laban sa kanya. Ilang testigo ang umatras, nagsabing sila’y pinilit lamang magtestigo laban kay De Lima. Ang ilang kaso ay ibinasura, at sa wakas, noong 2023 at 2024, dalawa sa tatlong kaso ang tuluyang tinanggal ng korte dahil sa kakulangan ng matibay na ebidensya.

Ano ang Totoo?

Hanggang ngayon, nananatiling mainit ang tanong: Ano ang tunay na dahilan kung bakit siya pinatahimik? Marami ang naniniwala na ito ay hindi simpleng isyu ng droga, kundi isang halimbawa ng paggamit ng kapangyarihan upang sirain ang mga kritiko. Sa kanyang mga liham mula sa kulungan, isiniwalat ni De Lima ang kanyang pakikibaka hindi lamang sa legal na sistema, kundi sa sistemang gustong durugin ang kanyang boses.

“Hindi ako kriminal. Ako ay bilanggong politikal. Kung ito ang kapalit ng pagsasabi ng totoo, handa akong magtiis,” aniya sa isa sa kanyang pinakatanyag na pahayag.

Pag-asa o Hustisya?

Ngayon, habang patuloy pa rin ang pagdinig sa huling kasong natitira laban sa kanya, lumalakas ang panawagan para sa kanyang pagpapalaya. Ang ilang international organizations, kabilang na ang United Nations at Amnesty International, ay nagsabing ang kanyang kaso ay may bahid ng political harassment.

Ang kwento ni Leila de Lima ay paalala sa publiko na sa mundo ng politika, ang katapangan ay may katumbas na panganib. Ngunit ito rin ay kwento ng diwang hindi madaling igupo—isang tinig na kahit ikinulong, ay patuloy na humihiyaw ng katotohanan.

Sa huli, ang tanong ay hindi na lamang kung siya ay inosente o may sala, kundi: Hanggang kailan magtatagal ang isang sistema kung saan ang paninindigan ay mas pinaparusahan kaysa pinupuri?